در حوزه روشنایی تجاری و صنعتی، انتخاب لامپ‌های LED فراتر از صرفاً تأمین نور است. این انتخاب شامل ملاحظات مهمی همچون دوام، قابلیت اطمینان، شاخص رنگ (CRI) و تناسب با محیط‌زیست می‌شود. یکی از جنبه‌های کلیدی که اغلب در این فرایند نادیده گرفته می‌شود، رده IP (حفاظت در برابر نفوذ) لامپ‌های LED است. در این راهنمای جامع، به اهمیت درجه‌های IP پرداخته و نکات قابل‌اجرایی را ارائه می‌دهیم تا به کسب‌وکارها در انتخاب مناسب‌ترین راه‌حل‌ها برای نیازهای متنوعشان کمک کنیم .
تعریف IP
IP یا “Ingress Protection” (حفاظت در برابر نفوذ) یک استاندارد بین‌المللی در حوزه انواع‌واقسام محصولات الکترونیکی و روشنایی است. این درجه‌بندی می‌تواند شما را از میزان مقاومت لامپ در برابر نفوذ هرگونه ذرات خارجی مانند قطرات آب و یا گردوغبار و رطوبت مطلع کند. این رمز توسط گروه بین‌المللی الکتروتکنیک (IEC) تحت استاندارد بین‌المللی IEC 60529 تعریف شده است که درجه حفاظت ارائه شده توسط محفظه‌های مکانیکی و پوشش‌های الکتریکی را در برابر نفوذ، گردوغبار، تماس تصادفی و آب طبقه‌بندی و راهنماهایی را ارائه می‌دهد. این استاندارد در اتحادیه اروپا توسط کارگروه استانداردسازی الکتروتکنیک اروپا (CENELEC) به‌عنوان EN 60529 منتشر شده است .
رتبه‌بندی IP (که به‌عنوان رتبه‌بندی حفاظت در برابر ورود یا رتبه‌بندی حفاظت بین‌المللی نیز شناخته می‌شود) روشی برای نشان‌دادن اثربخشی محفظه‌های الکتریکی در مسدودکردن اجسام خارجی مانند گردوغبار، رطوبت، مایعات و تماس‌های تصادفی است .
چرا از درجه حفاظت استفاده می‌شود؟
ورود هرگونه آلودگی به دستگاه‌های الکترونیکی، بخصوص تجهیزات روشنایی سبب کاهش عمر دستگاه یا ازکارافتادن آن می‌شود. منظور از آلودگی همان گردوغبار یا نفوذ نم و آب به درون دستگاه‌های الکتریکی و تجهیزات روشنایی است. اما این آلودگی‌ها چگونه می‌توانند طول عمر دستگاه‌ها را کاهش و سبب خرابی آنها شوند؟
یکی از عامل‌های خرابی اغلب وسایل الکتریکی به‌ویژه لامپ و انواع کلید و پریز گرم‌شدن بیش از حد مجاز است. با جمع‌شدن گردوغبار در درون تجهیزات روشنایی و الکتریکی مدارها بیش از حد مجاز گرم می‌شوند و نتیجه آن خرابی زودهنگام لوازم برقی است. رطوبت نیز به‌تنهایی می‌تواند اثرات منفی روی تجهیزات الکتریکی بگذارد. خیس شدن دستگاه‌های الکتریکی با ورود آب، نم و رطوبت، در لحظه می‌تواند لوازم برقی را از کار بیندازد که در اغلب اوقات این موضوع خطرآفرین است. تمیزکننده نیز عامل دیگری هستند که با مواد شیمیایی سبب تخریب لوازم می‌شوند .
کاربرد درجه حفاظت IP در محصولات روشنایی
چراغ‌های محیط بیرون به دلیل قرارگیری در معرض عوامل جوی و محیطی، نیازمند استانداردهای خاصی هستند. با آگاهی از درجه حفاظتی الکتریکی که بر روی محصولات روشنایی درج می‌شود، می‌توان محصولی را خریداری کرد که مناسب با شرایط محیطی محل نصب باشد. برای روشنایی محیط‌های بیرونی، مانند باغ‌ها، ایوان‌ها، استخرها یا مناطق مرطوب شما هیچگاه نمی‌توانید از لامپی استفاده کنید که در برابر قطره‌های آب محافظت ندارد. درصورتی‌که چراغ ضد نم و غبار با درجه حفاظت بالا و متفاوت، برای نصب در فضاهای سر باز تولید شده‌اند. درجه حفاظت در چراغ‌های محیط بیرون نقش حیاتی در تضمین ایمنی، کارایی و طول عمر این محصولات ایفا می‌کند. انتخاب چراغ‌های با درجه حفاظت مناسب برای فضای باز، از اهمیت بالایی برخوردار است تا بتوانند در برابر چالش‌های محیطی مقاومت کنند .
1 – ایمنی: چراغ‌هایی با درجه حفاظت مناسب می‌توانند خطر برق‌گرفتگی را به حداقل برسانند، به‌ویژه در مکان‌هایی که رطوبت وجود دارد .
2 – کارایی: چراغ‌هایی که در فضای باز نصب می‌شوند باید در برابر باران، برف و رطوبت مقاوم باشند. تا عملکرد صحیح و طولانی‌مدتی داشته باشند. این امر به‌ویژه در مناطق صنعتی یا بیابانی اهمیت دارد .
3 – طول عمر: درجه حفاظت بالا از ورود آب و گردوغبار به داخل چراغ جلوگیری کرده و عمر مفید آن را افزایش می‌دهد. چراغ‌های محیط بیرون به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در برابر آب، رطوبت و شرایط جوی نامساعد مقاوم باشند. آنها معمولاً باغ‌ها، ایوان‌ها، استخرها یا مناطق مرطوب مورد استفاده قرار می‌گیرند. چراغ‌هایی که در محیط‌های داخلی استفاده می‌شوند نیز می‌توانند به درجه حفاظت (IP Rating) نیاز داشته باشند، هرچند که شرایط و الزامات آنها ممکن است با چراغ‌های محیط بیرون متفاوت باشد.
در ادامه به دلایل اهمیت درجه حفاظت برای چراغ‌های داخلی می‌پردازیم:
1- در مکان‌هایی مانند حمام‌ها یا آشپزخانه‌ها که احتمال وجود بخار یا آب زیاد است، چراغ‌ها باید در برابر رطوبت مقاوم باشند تا خطر برق‌گرفتگی کاهش یابد .
2- در مکان‌هایی که گردوغبار زیاد است، مانند کارگاه‌ها یا انبارها و یا پارکینگ‌ها، چراغ‌ها باید در برابر ذرات ریز محافظت شوند تا عملکرد آنها تحت‌تأثیر قرار نگیرد .
3- در برخی محیط‌ها مانند بیمارستان‌ها یا آزمایشگاه‌ها، ممکن است نیاز به چراغ‌هایی با درجه حفاظت خاص باشد. اگرچه چراغ‌های داخلی ممکن است به‌اندازه چراغ‌های خارجی در معرض عوامل جوی نباشند، اما شرایط خاص محیطی و نیاز به ایمنی و عملکرد صحیح می‌تواند ضرورت استفاده از درجه حفاظت را افزایش دهد؛ بنابراین، انتخاب چراغ‌های با درجه حفاظت مناسب در محیط‌های داخلی نیز حائز اهمیت است. چراغ‌های ضد آب و گردوغبار بر اساس یک سیستم طبقه‌بندی به نام درجه حفاظت (IP) علامت‌گذاری می‌شوند. این سیستم شامل دو عدد است.
ارزش عددی بالاتر به معنای محافظت بهتر در برابر هر دو نوع اشیا جامد و مایعات است .
- عدد اول، حفاظت در برابر جامدات (از 0 تا 6) .
- عدد دوم، حفاظت در برابر مایعات (از 0 تا 9) .
عدد اول بعد از IP
رقم اولی که بعد از IP نمایش داده می‌شود، برای نفوذ ذرات جامد بکار می‌رود. اشیایی یا ذراتی که به دست می‌چسبند، گردوغبار و… جزو این دسته‌بندی هستند. این اعداد از 0 شروع شده و سقف آن 6 است و مشخص می‌کنند که محصول مدنظر تا چه حد در برابر نفوذ ذرات جامد مقاومت دارد .
| درجه حفاظت | مشخصه
عددى اول
|
|
| بدون حفاظت ويژه
|
توضيحات كوتاه
|
0 |
| سطح بزرگی از بدن به عنوان مثال: دست ( اما بدون هیچ گونه حفاظت در برابر دسترسی آزاد ) اشیای جامد با قطر بیش از 50mm
|
حفاظت شده در برابر اجسام جامد خارجى به قطر بيش از 50mm
|
1 |
| انكشت يا وسيله مشابه يا طولى نه بيشتر از 80mm اشیای جامد با قطر بیش از12mm | حفاظت شده در برابر اجسام جامد خارجى به قطر بيش از 12.5mm
|
2 |
| ابزار، سيم وغيره، يا قطر يا ضخامت بيش از 2.5mm اشیای جامد با قطر بیش از2.5mm | حفاظت شده در برابر اجسام جامد خارجى به قطر بيش از 2.5mm
|
3 |
| سيم يا نوارهاى با ضخامت بيش از 1.0mm اشیا جامد با قطر بیش از1.0mm | حفاظت شده در برابر اجسام جامد خارجى به قطر بيش از 1.0mm
|
4 |
| از نغوذ كرد و غبار بطور كامل جلوگيرى نشده است، اما ورود گرد و غبار جزيى چنان چه كاركرد رضايت بخش تجهيزات را به خطر نياندازد، بلامانع است | حفاظت شده در برابر گرد و غبار | 5 |
| نفوذ گرد و غبار مجاز نمى باشد
|
غير قابل نفوذ در برابر گرد و غبار | 6 |
عدد دوم بعد از IP
عدد دوم از 0 شروع شده و تا 9 ادامه می‌یابد. این عدد برای نمایش میزان درجه حفاظت IP در برابر آب و رطوبت‌نمایش داده می‌شود. ممکن است بعضی از محصولات الکترونیکی در برابر غوطه‌ورشدن در آب هم مقاوم باشند. برای مثال، چراغی با درجه IP65 در برابر گردوغبار و پاشش آب از هر جهتی محافظت می‌شود. یک گوشی تلفن همراه که دارای درجه IP67 است، “مقاوم در برابر گردوغبار” بوده و می‌تواند “در عمق ۱ متری آب شیرین به مدت حداکثر ۳۰ دقیقه غوطه‌ور شود”. به طور مشابه، یک پریز برق با درجه IP22 در برابر واردشدن انگشتان محافظت شده و در طول آزمایش مشخصی که در آن به آب در حال چکیدن به طور عمودی یا تقریباً عمودی قرار می‌گیرد، ایمن باقی می‌ماند . IP22 یا IP2X نیازهای حداقلی معمول برای طراحی لوازم الکتریکی برای استفاده در فضای داخلی است. در یک کد IP استاندارد هیچ خط تیرهای وجود ندارد؛ بنابراین، IPX-8) به‌عنوان‌مثال (یک کد IP نامعتبر است .
| درجه حفاظت | مشخصه
عددى دوم
|
|
| بدون حفاظت ويژه
|
توضيحات كوتاه
|
0 |
| ریزش آب ( ریزش عمودی قطرات) نباید اثرات زیان ور داشته باشد
|
حفاظت شده در برابر ریزش عمودی قطرات آب
|
1 |
| ریزش عمودی قطرات) نباید اثرات زیان ور داشته باشد. هنگامی که محفظه در هر زاویه تا 15 درجه نسبت به وضعیت خود چرخیده باشد
|
حفاظت شده در برابر ریزش عمودی قطرات آب هنگامی که محفظه تا زاویه 15 درجه کج شده باشد | 2 |
| ریزش افشان به گونه ای که زاویه 60 درجه نسبت به وضعیت قائم داشته باشد. نباید اثرات زیان ور ایجاد کند | حفاظت شده در برابر ترشح آب | 3 |
| آب ترشح شده در تمامی جهات روی محفظه نباید اثر زیان آور ایجاد کند | حفاظت شده در برابر پاشیدن آب | 4 |
| آب پاشیده شده به وسیله نازل در تمامی جهات روی محفظه نباید اثرات زیان ور ایجاد کند | حفاظت شده در برابر فوران آب | 5 |
| ریزش سنگین آب یا آب پرفشار خارج شده از نازل نباید در محفظه به مقدار زیان آور نفوذ کند | حفاظت شده در برابر فوران شدید آب | 6 |
| نفوذ آب نباید به مقدار زیاد امکان پذیر باشد. وقتی که محفظه در زیر آب تحت شرایط فشار و زمان معین غوطه ور شده است. | حفاظت شده در برابر اثرات غوطه وری موقت در آب | 7 |
| تجهیزات برای غوطه وری دائم در زیر آب در شرایط مشخص شده توسط سارنده مناسب می باشد. | حفاظت شده در برابر اثرات غوطه وری دائم در آب | 8 |
| آب پر فشار یا دمای بالای پاشیده شده به محفظه در همه جهات نباید اثر زیانباری ایجاد کند | حفاظت شده در برابر فوران های آب | 9 80 °C |
| آب پر فشار پاشیده شده به محفظه در همه جهات نباید اثر زیانباری ایجاد کند | حفاظت شده در برابر فوران های آب سردرد در فشار بالا | 9 15 °C |
IP66 & IP67 & IP68
تفاوت بین IP66، IP67 و IP68 در تجهیزات روشنایی اندک اما مهم است. باتوجه‌به اطلاعاتی که تا به این لحظه به دست آورده‌اید محصولاتی که دارای این سه نشانی هستند در بالاترین سطح حفاظتی در برابر مواد جامد و گردوغبار قرار دارند. تنها تفاوت آنها در رقم دوم ip است که نشان‌دهنده مقاومت تجهیزات روشنایی در برابر نفوذ آب به درون دستگاه‌ها است .
1 – استاندارد IP66 تنها در برابر ریزش یا پاشش آب با فشار بالا در همه جهت‌ها محافظت دارد و عدم محافظت آن تنها در برابر غوطه‌ورشدن است. محصولاتی که دارای نشان استاندارد IP66 هستند را نباید در شرایطی قرارداد که در آب غوطه‌ور شوند .
2 – تجهیزات الکتریکی و روشنایی با استاندارد IP67 را می‌توان در عمق 15 تا 100 سانتی‌متر نصب کرد. اما این تجهیزات تنها 30 دقیقه می‌توانند در آب غوطه‌ور بمانند. پس در نظر داشته باشید که محصولات روشنایی با استاندارد IP67 را نمی‌توان مدت زیادی در آب نگه داشت. چراغ دفنی و پارکتی از این نوع تجهیزات روشنایی هستند .
3 – استاندارد IP68 به‌منظور این است که محصول کاملاً ضد آب است و تا عمق 3 متر نیز می‌تواند در آب غوطه‌ور باشد. چراغ استخری‌های باکیفیت و استانداردی باید همگی دارای استاندارد IP68 باشند.
چراغ والواشر IP66
چراغ دفنی IP67
چراغ خیابانی IP66
چراغ استخری IP68
پروژکتور IP66
